INFOdoradca+ Informacje o zawodach - Powiatowy Urząd Pracy w Płocku

Podkuwacz koni 722104

• Kowal.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 7221 Blacksmiths, hammersmiths and forging press workers.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• Sekcja A – Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• wyników badań i analiz prowadzonych w projekcie PO KL (2011-2013) „Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców”,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Grzegorz Gawlik – Stadnina Koni Antoniówka, Mańkowice.
• Wacław Galewski – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Magdalena Jackman – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Magdalena Łuczyńska – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Małgorzata Domańska-Plichta – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Magdalena Jackman – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Ryszard Pieńkowski – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Sebastian Stefański – PBS Sp. z o.o., Sopot.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Daria Świsulska – PBS Sp. z o.o., Sopot.

Recenzenci:

• Grzegorz Chajęcki – lekarz weterynarii, Sopot.
• Marta Wysocka – Gospodarstwo Rolne Marta D. Wysocka, Komańcza.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Marta Jankowska – Uniwersytet Medyczny, Lublin.
• Robert Musiał – Okręgowy Związek Jeździecki, Olsztyn.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2018 r.

Podkuwacz koni odpowiada za wykonywanie i formowanie podków, wykonywanie korekcji kopyt koni oraz podkuwanie ich kopyt.

Opis pracy

Podkuwacz koni wykonuje prace o charakterze usługowym. Celem pracy podkuwacza koni jest wykonywanie korekcji kopyt (zwanej również rozczyszczaniem lub werkowaniem ¹⁸), która należy do głównych zabiegów profilaktycznych w pielęgnacji kopyt. Obejmuje ona między innymi przycinanie rogu kopytowego ²⁰ i formowanie kształtu elementów puszki kopytowej ¹⁶.

Podkuwacz koni zajmuje się również korektą wad postawy kończyn konia, będących przyczyną nadmiernego obciążenia aparatu ruchu i nieprawidłowego ścierania rogu kopytowego.

Podkuwacz koni zajmuje się obróbką i dopasowaniem gotowych podków. Może również wykuwać podkowy własnoręcznie.

Podkuwacz koni wykonuje zabieg korekty kopyt oraz podkuwania głównie u koni, jednak zabiegi te stosowane są u wszystkich koniowatych ⁶.

Powinien także umieć udzielać informacji swoim klientom na temat specyfiki pielęgnacji kopyt końskich.

Usługi podkuwacza koni wykonywane są najczęściej cyklicznie, w odstępach co 6–8 tygodni.

Sposoby wykonywania pracy

Praca podkuwacza koni wykonywana jest według stałego schematu. Jednak wszystkie zabiegi powinny być zaplanowane i przeprowadzane z uwzględnieniem zasad i przepisów dotyczących ochrony zwierząt (ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt).

Etap przygotowawczy do wykonywania zadań w zawodzie podkuwacz koni polega na:

• ocenieniu temperamentu konia (ze względu na swoje bezpieczeństwo),
• dokonywaniu oceny postawy kończyn konia,
• sprawdzaniu sposobu poruszania (chodu) konia,
• ocenianiu stanu kopyt konia,
• przeprowadzaniu wywiadu z właścicielem konia na temat ewentualnych chorób kopyt, kontuzji bądź urazów oraz związanych z tym zaleceń lekarza weterynarii,
• poznawaniu sposobu użytkowania konia w celu dobrania najodpowiedniejszej metody korekty lub kucia.

Następnie podkuwacz koni przystępuje do wykonywania korekcji kopyt z uwzględnieniem podstaw anatomii i mechaniki kopyta konia; w tym celu wykonuje prace polegające na:

• przycinaniu rogu kopytowego,
• korygowaniu i przycinaniu strzałki kopytowej ²³,
• wykonywaniu czynności wykończeniowych (m. in. wyrównywaniu pilnikiem powierzchni stycznej kopyta z podłożem),
• ocenianiu postawy kończyn konia po wykonaniu korekty i w razie konieczności przeprowadzenia ewentualnych poprawek,
• ocenianiu ruchu konia po wykonaniu korekcji kopyt.

Następnie podkuwacz koni, po zapoznaniu się ze sposobem użytkowania konia i jego przeznaczeniem do pracy wykonuje prace polegające na:

• wybieraniu rodzaju podkowy (np. pantoflowa, gryfowana, pełna itp.),
• wybieraniu metody podkuwania (na zimno lub na gorąco) lub klejenia podków,
• wykonywaniu podstawowych czynności kowalskich i ślusarskich pozwalających skorygować i odpowiednio dopasować gotową podkowę (lub samodzielnie wykutą podkowę),
• przymocowaniu podkowy do kopyta konia,
• ocenianiu postawy konia po podkuciu i w razie konieczności przeprowadzeniu ewentualnych poprawek,
• ocenianiu ruchu konia po wykonaniu podkuwania.

W przypadku zmian chorobowych kopyt końskich wskazane jest, aby podkuwacz koni skonsultował się z lekarzem weterynarii. Jest to szczególnie istotne w przypadku kucia ortopedycznego.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2 i 3.3. Kompetencje zawodowe.

Warunki pracy

Podkuwacz koni wykonuje swoją pracę w kuźni lub przy pomocy mobilnego warsztatu, świadcząc usługi w miejscach, w których znajdują się konie.

Zabiegi związane z werkowaniem kopyt i ich podkuwaniem najczęściej przeprowadzane są przy koniowiązie ⁷, stanowiskach zabiegowych lub innych miejscach przystosowanych do obsługi koni. Mogą być to miejsca wydzielone w części stajennej lub w budynkach przystajennych albo znajdować się na zewnątrz budynków.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Podkuwacz koni w swojej pracy wykorzystuje m.in. narzędzia:

• do przytrzymywania i przywiązania koni: uwiązy ²⁷, pasy ¹¹, kantary ⁴, pęta ¹² itp.,
• do korekcji i podkuwania kopyt: noże do rogu kopytowego, tasak, pobijak ¹⁴, tarnik ²⁶, młotek do wbijania podkowiaków ⁹, dłutko ¹, rozkuwacz ¹⁹, krokodylki ⁸, obcęgi do obcinania kopyt, obcęgi do zrywania podków,
• do wykonywania i modyfikowania podków: kowadło, młotek do formowania podków, kleszcze paleniskowe ⁵, szczypce kowalskie ²⁴, rowkownik ¹⁷, przebijak ¹⁵, gwintownik ², piec kowalski ¹³ lub palenisko ¹⁰, szlifierka, wiertarka, spawarka.

Niezbędne w zawodzie podkuwacza koni jest obecnie posiadanie pojazdu samochodowego i odpowiedniej kategorii prawo jazdy.

Organizacja pracy

Podkuwacz koni wykonuje pracę samodzielnie bądź z pomocnikiem.

Czas pracy jest nieregularny i elastyczny. Wymusza to konieczność dobrej organizacji pracy i planowania rozkładu zajęć. Zazwyczaj osoba wykonująca zawód podkuwacz koni sama ustala harmonogram dnia pracy, jednak musi być też otwarta na indywidualne potrzeby klientów. Oznacza to często wydłużenie czasu pracy lub zmiany zaplanowanych zadań do wykonania.

Usługi świadczone przez podkuwacza koni są w znacznym stopniu uzależnione od potrzeb rynku i mogą zdarzyć się okresy większego natężenia pracy (np. związane z sezonem letnim w ośrodkach jeździeckich).

Organizując swój dzień pracy podkuwacz koni powinien uwzględnić również czas przeznaczony na konserwację i ewentualną naprawę drobnego sprzętu, czy też ostrzenie narzędzi.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Podkuwacz koni w swojej pracy narażony jest na zagrożenia, wynikające m.in. z:

• obsługi zwierząt (kopnięcia, ugryzienia, otarcia czy przygniecenia przez konia, a także choroby odzwierzęce),
• obsługi sprzętu i urządzeń (skaleczenia, złamania itp.),
• pracy z rozgrzanym metalem przy otwartym ogniu (oparzenia),
• wymuszonej pozycji podczas pracy (skrzywienia kręgosłupa, dyskopatia).

Szczególnie ważne jest planowanie i organizowanie pracy podkuwacza zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych. Podkuwacz koni powinien również posiadać odpowiedni ubiór ochronny: fartuch kowalski, buty z wzmocnionym (stalowym) językiem.

Do występujących w zawodzie chorób można zaliczyć m.in.:

• choroby układu ruchu,
• urazy aparatu wzroku.

Podkuwacz koni jest też narażony na stres wynikający z odpowiedzialności za zdrowie koni.

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód podkuwacz koni ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność zmysłu dotyku,
• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność narządów równowagi,
• sprawność układu kostno-stawowego;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• ostrość słuchu,
• ostrość wzroku,
• czucie dotykowe,
• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• szybki refleks,
• zręczność rąk,
• zmysł równowagi,
• spostrzegawczość;

w kategorii sprawności i zdolności

• predyspozycje do postępowania ze zwierzętami,
• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• uzdolnienia techniczne,
• zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji,
• rozumowanie logiczne;

w kategorii cech osobowościowych

• dbałość o jakość pracy,
• komunikatywność,
• odwaga,
• wytrzymałość na długotrwały wysiłek fizyczny,
• dokładność,
• rzetelność,
• wytrwałość i cierpliwość,
• zamiłowanie do ładu i porządku,
• samodzielność,
• samokontrola,
• kreatywność.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.5. Kompetencje społeczne; 3.6. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

W zawodzie podkuwacz koni niezbędna jest duża wydolność organizmu, sprawność psychoruchowa i koordynacja.

Ze względu na wydatek energetyczny praca w zawodzie podkuwacz koni zaliczana jest do prac średnio ciężkich. Występuje w niej również obciążenie umysłowe, związane np. z analizowaniem, rozwiązywaniami problemów i podejmowaniem decyzji.

Przeciwwskazaniami do pracy w zawodzie podkuwacz koni są m.in.:

• wady i dysfunkcje narządu wzroku znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi,
• dysfunkcje narządu słuchu znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane aparatem słuchowym,
• choroby o podłożu psychicznym uniemożliwiające pracę ze zwierzętami i ludźmi,
• niepełnosprawność intelektualna.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) nie ma formalnego wymogu posiadania niezbędnego wykształcenia do podjęcia pracy w zawodzie podkuwacz koni.

Jednak przez pracodawców preferowane jest wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadniczej szkoły zawodowej) w zawodach z obszaru mechanicznego.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Pracę w zawodzie podkuwacz koni może wykonywać również osoba, która:

• została przyuczona do zawodu,
• uzyskała doświadczenie w trakcie wykonywania prac w zawodzie,
• odbyła szkolenie z zakresu podkuwania koni.

Podjęcie pracy w zawodzie podkuwacz koni ułatwiają:

• dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w pokrewnym zawodzie szkolnym kowal,
• świadectwo potwierdzające kwalifikację MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich, w pokrewnym zawodzie szkolnym kowal,
• świadectwo czeladnicze i dyplom mistrzowski w zawodzie podkuwacz koni lub pokrewnym kowal, nadawane w ramach kształcenia rzemieślniczego, po zdaniu egzaminu organizowanego przez Izby Rzemieślnicze.

Dodatkowymi atutami przy zatrudnieniu w zawodzie podkuwacz koni są m.in.:

• suplementy Europass (w języku polskim i angielskim), wydawane na prośbę zainteresowanego przez Izby Rzemieślnicze oraz Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• certyfikaty i zaświadczenia potwierdzające udział w szkoleniach w zakresie metod i technik podkuwania koni,
• prawo jazdy kategorii B.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Pracownik w zawodzie podkuwacz koni ma możliwość:

• rozpocząć pracę na stanowisku pomocnika, a następnie wraz z nabyciem doświadczenia zawodowego awansować na samodzielne stanowisko,
• uzyskać tytuł czeladnika, mistrza w zawodzie podkuwacz koni,
• założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą w zakresie podkuwania koni,
• rozszerzać swoje kompetencje zawodowe poprzez kształcenie/szkolenie w zawodach pokrewnych (np. kowal, technik hodowca koni i technik weterynarii),
• po uzyskaniu wykształcenia średniego i zdaniu matury, dalej kształcić się studiach wyższych I i następnie II stopnia, np. na kierunku zootechnika,
• doskonalić swoje umiejętności, uczestnicząc w szkoleniach branżowych oraz organizowanych przez Izby Rzemieślnicze, organizacje branżowe, a także przez producentów narzędzi i materiałów do podkuwania koni.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie podkuwacz koni istnieje możliwość potwierdzania kompetencji zawodowych w rzemiośle przez komisje egzaminacyjne powoływane przez Izby Rzemieślnicze, które umożliwiają zdobycie tytułu czeladnika, a następnie mistrza w zawodzie. Dokumentami potwierdzającymi te tytuły są odpowiednio: świadectwo czeladnicze oraz dyplom mistrzowski. Rzemiosło umożliwia także zdobycie tytułu czeladnika, a następnie mistrza w zawodzie pokrewnym kowal.

Okręgowe Komisje Egzaminacyjne oferują możliwość potwierdzania kompetencji zawodowych przydatnych w zawodzie podkuwacz koni, wchodzących w skład zawodu pokrewnego kowal, w zakresie kwalifikacji MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich.

Dodatkowym potwierdzeniem kompetencji mogą być uzyskane certyfikaty i dyplomy odbytych szkoleń bądź kursów organizowanych zarówno na terenie kraju, jak i za granicą.

Pewną formą potwierdzenia kompetencji są nadawane przez Związek Rzemiosła Polskiego odznaczenia rzemieślnicze przyznawane za wybitne osiągnięcia w swoim zawodzie.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Osoba zatrudniona w zawodzie podkuwacz koni może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie podkuwacz koni wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Wykonywanie oględzin i oceny konia w spoczynku oraz w ruchu (pod względem postaw kończyn oraz chodów).
• Z2 Udzielanie właścicielom koni informacji dotyczących właściwej pielęgnacji kopyt.
• Z3 Korygowanie kopyt koni.
• Z4 Podkuwanie kopyt koni.
• Z5 Kontrolowanie poprawności wykonanej korekty oraz podkucia kopyt koni.
• Z6 Wykonywanie prac pomocniczych przed przystąpieniem do obróbki oraz formowania podków.
• Z7 Wykonywanie obróbki oraz formowanie podków.

Kompetencja zawodowa Kz1: Wykonywanie korekcji kopyt oraz podkuwanie koni obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Kompetencja zawodowa Kz2: Wykonywanie i formowanie podków obejmuje zestaw zadań zawodowych Z6, Z7, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie podkuwacz koni powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialność za korekcję i podkuwanie kopyt koni oraz wykonywanie i formowanie podków.
• Dostosowania swego zachowania do zmian w środowisku pracy kuźni lub miejsc, w których znajdują się konie.
• Wykonywania pracy częściowo samodzielnie i podejmowania współpracy w zorganizowanych warunkach pracy kuźni lub miejsc, w których znajdują się konie.
• Oceniania wpływu swoich działań i działań wykonywanych w ramach pracy zespołowej w kuźni lub miejscach, w których znajdują się konie i ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki.
• Kierowania się zasadami zgodnymi z etyką zawodową i obowiązującymi zasadami oraz przepisami prawa o ochronie zwierząt.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu podkuwacz koni.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu podkuwacz koni

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie podkuwacz koni nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisu kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Zawód podkuwacza koni najczęściej wykonywany jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.

Podkuwacz koni może być też zatrudniony na umowę o pracę, w systemie jedno- lub dwuzmianowym, w miejscach związanych z użytkowaniem bądź hodowlą koni, m.in. w:

• stadninach koni ²² i stadach ogierów ²¹,
• ośrodkach jeździeckich,
• pensjonatach dla koni,
• gospodarstwach rolnych i agroturystycznych,
• prywatnych ośrodkach.

Dodatkowo podkuwacz koni może świadczyć usługi w ramach zawodów jeździeckich i imprez hipicznych, takich jak czempionaty, wystawy, pokazy i parady koni, których organizatorem lub współorganizatorem najczęściej jest Polski Związek Hodowców Koni.

Podkuwacze koni często podejmują również współpracę z lekarzami weterynarii w ramach usług o charakterze ortopedycznym.

Kształcenie

Obecnie (2018 r.) kandydatów do pracy w zawodzie podkuwacz koni kształci się w systemie nauki zawodu w rzemiośle.

Ponadto w systemie rzemiosła można zdobyć tytuł czeladnika i mistrza w zawodzie pokrewnym kowal.

Kompetencje przydatne do wykonywania zawodu podkuwacz koni można również uzyskać podejmując:

• kształcenie w branżowej szkole I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa) w zawodzie pokrewnym kowal,
• szkolenie w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego w zakresie kwalifikacji MG.21 Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich, w zawodzie pokrewnym kowal.

Kształcenie w zakresie kwalifikacyjnego kursu zawodowego (dla dorosłych) mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikację wyodrębnioną w powyższym zawodzie szkolnym potwierdzają (również w trybie eksternistycznym) Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Szkolenie

Organizacją szkoleń i kursów w zawodzie podkuwacz koni zajmują się m.in.:

• Izby Rzemieślnicze,
• ośrodki hipiczne,
• firmy branżowe,
• firmy produkujące narzędzia służące do podkuwania koni.

Przykładowa tematyka szkoleń może dotyczyć:

• metod i technik odkuwania koni,
• korekcji kopyt,
• metod i technik wykonywania i formowania podków.

Organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami/zaświadczeniami

Podkuwacz koni otrzymuje wynagrodzenie za werkowanie lub podkuwanie każdego konia indywidualnie. Obecnie (2018 r.) średnia stawka za korektę kopyt wynosi od 50 do 70 zł brutto, natomiast za podkuwanie od 180 do 300 zł brutto. Zróżnicowanie ceny usługi wynika głównie z rodzaju użytych przez podkuwacza materiałów (rodzaju podków) i skomplikowania zabiegu (np. kucie ortopedyczne będzie usługą wyżej wycenianą).

Miesięczne wynagrodzenie całkowite (mediana) w zawodzie podkuwacz koni wynosi około 3300 zł brutto. Co drugi podkuwacz koni otrzymuje wynagrodzenie od 2600 zł do 4550 zł brutto miesięcznie. Natomiast jedna czwarta najgorzej wynagradzanych podkuwaczy koni zarabia poniżej 2600 zł brutto. Na zarobki powyżej 4550 zł brutto może liczyć grupa 25% najlepiej opłacanych podkuwaczy.

W zawodzie podkuwacz koni mogą być zatrudnione osoby z niepełnosprawnościami.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób:

• z dysfunkcją narządu wzroku (04-0), jeśli posiadana wada jest skorygowana odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, które zapewnią ostrość widzenia;
• słabo słyszących (03-L), pod warunkiem zapewnienia im odpowiedniej pomocy technicznej oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy,
• z niewielkimi zaburzeniami mowy (03-L), jeśli umożliwiają skuteczny kontakt interpersonalny i komunikację.